286 Bilgisayar Hurdaları : Bilgisayar teknolojisinin evrimi, 1980’li yıllardan itibaren hızla ivmelenmiştir. Bu dönemin önemli kilometre taşlarından biri de Intel 80286 mikroişlemcisine sahip olan “286 bilgisayar” sistemleridir. Genellikle 1982-1990 yılları arasında yaygın olarak kullanılan bu sistemler, bugün tamamen işlev dışı kalmış olsa da, geri dönüşüm açısından büyük bir öneme sahiptir.
286 Bilgisayar Nedir?
286 bilgisayarlar, Intel’in 80286 işlemcisine sahip, genellikle 6 MHz ile 25 MHz arasında çalışan kişisel bilgisayarlardır. IBM PC/AT standardına uygun olarak tasarlanan bu makineler, DOS tabanlı işletim sistemleriyle çalışır ve ofis, muhasebe, programlama gibi alanlarda kullanılmıştır.
Temel Bileşenler:
- Intel 80286 işlemci
- ISA genişleme yuvaları
- 5.25 ve 3.5 inç disket sürücüler
- CRT monitör
- Mekanik klavye
- HDD (10-40 MB arası)
- Metal kasalar
Neden Hurdaya Ayrıldılar?
- Yazılım Uyumsuzluğu: Modern yazılımlarla çalışamama
- Performans Eksikliği: Düşük işlemci ve RAM kapasitesi
- Yedek Parça Bulunamaması: Obsolescence (teknolojik eskime)
- Enerji Verimsizliği: Yüksek elektrik tüketimi
- Fiziksel Aşınma: CRT ekran yanmaları, floppy arızaları
286 Bilgisayar Hurdalarının İçeriği ve Geri Kazanılabilir Malzemeler
Anakart
- Bakır, kalay, kurşun içeren lehim
- Entegre devrelerde altın ve gümüş
- Epoksi ve fiberglas katmanlar
İşlemci (80286)
- Seramik veya plastik gövde
- Altın kaplı bağlantı pinleri
- Galyum, silisyum gibi nadir metaller
RAM Modülleri
- Seramik/plastik IC’ler
- Altın kaplı soketler
Sabit Disk
- Alüminyum dış gövde
- Nadir toprak mıknatıslar
- Bakır sargılar, altın kaplama devreler
Güç Kaynağı
- Alüminyum, çelik gövde
- Trafo, kondansatör, PCB
Kasa ve Monitör
- Kalın sac metal
- Kurşun içeren CRT ekranlar
- Plastik ABS, PVC
Geri Dönüşüm Süreci
Toplama ve Ayırma
- Kaynak: Evlerden, eski ofislerden, eğitim kurumlarından 286 Bilgisayar Hurdaları ortaya çıkmaktadır.
- Ön ayırma: Bilgisayar kasası hurdaları, ekran, klavye, mouse ayrı ayrı ayrıştırılır
Söküm
- Manuel söküm: Vida ve klips sistemleriyle ayrım
- Tehlikeli parçalar (CRT, batarya) özel olarak ayrılır
Parçalama ve Ayıklama
- Mekanik kırıcılarla küçük parçalara ayrılır
- Manyetik ve yoğunluk bazlı ayırma
- Eddy current ayırıcılar ile metallerin ayrılması
Kimyasal Geri Kazanım
- Altın ve gümüş: Hidrometalurjik yöntemler (siyanürlü solüsyonlar veya alternatif biyolöstratif yöntemler)
- Bakır ve kalay: Asidik solüsyonlarla çözündürülüp elektrolizle ayrılır
CRT Bertarafı
- İçeriğinde kurşun ve baryum olduğundan, lisanslı tesislerde kapalı sistemlerle ayrıştırılır
Türkiye’de 286 Bilgisayar Geri Dönüşümünün Durumu
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı: E-atık toplama programları
- Belediyeler: Mobil toplama istasyonları
- Özel Sektör: Lisanslı e-atık geri dönüşüm tesisleri (ELEKTRONİK ATIK GERİ KAZANIM TESİSLERİ)
- Gümrük Düzenlemeleri: Hurda ithalatında kontrol ve sınırlamalar
Ekonomik ve Çevresel Faydalar
Çevresel:
- Toprak ve su kirliliğinin önlenmesi
- Sera gazı salınımının azaltılması
- Doğal kaynakların korunması
Zorluklar ve Riskler
- Kurşun ve ağır metal riski: Yanlış bertaraf insan sağlığına zarar verir
- Yetersiz toplama bilinci: Vatandaşlar eski cihazları atık olarak değerlendirmiyor
- Yasal takibin eksikliği: Takip sistemlerinin zayıflığı
- Yasadışı e-atık ihracatı: Çevresel zararların yurt dışına taşınması
Uluslararası Uygulamalar
- AB WEEE Direktifi: Üretici sorumluluğu esasına dayanır
- ABD: EPEAT ve EPA standardı
- Japonya: Elektronik ürün üreticilerinin geri alım yükümlülüğü
Sürdürülebilirlik Açısından 286 Geri Dönüşümü
- Retro Cihazların Tamiri: 286 Bilgisayar Hurdaları nın Koleksiyon, müze ve eğitim amaçlı değerlendirme
- Dijital Arkeoloji: Tarihsel teknolojik evrimin belgelenmesi
- Sıfır Atık Politikası: Her parçanın yeniden ekonomiye kazandırılması
Bireysel ve Kurumsal Katkılar
Bireyler:
- 286 Bilgisayar Hurdaları belediyelere teslim etmeli
- İkinci el satış/bağış seçeneğini değerlendirmeli
- Geri dönüşüm kutularına dikkat etmeli
Kurumlar:
- IT envanter yönetimi yapmalı
- 286 Bilgisayar Hurdaları bertarafında lisanslı firmalarla çalışmalı
- Çevre politikalarını güncelleştirerek kamuya şeffaf şekilde sunmalı
286 Bilgisayar Hurdaları, dijital devrimin erken dönemine ışık tutan teknolojik kalıntılar olarak değerlendirilebilir. Ancak bu kalıntılar, doğru yöntemlerle işlenmediğinde çevreye ve insan sağlığına ciddi zararlar verebilir. Dolayısıyla, 286 bilgisayar hurdalarının geri dönüşümü hem nostaljik hem ekonomik hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından büyük bir fırsat sunmaktadır. Bu eski sistemleri çöpe atmak yerine doğru kanallarla geri kazanmak, geleceğe bırakılacak temiz bir dünya için atılmış önemli bir adımdır.
